Haber Detay

KIDEM TAZMİNATI: TÜRK HUKUKUNDA HAK KAZANMA ŞARTLARI, HESAPLAMA VE UYGULAMA ESASLARI

Giriş

Kıdem tazminatı, 4857 sayılı İş Kanunu ve mülga 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi kapsamında işçilerin işverene bağlı olarak çalıştıkları süre boyunca edindikleri hizmet süresi karşılığında, belirli şartların gerçekleşmesi durumunda ödenen parasal bir tazminattır. Bu kurum, işçiyi iş güvencesi altında tutmayı ve işten ayrıldığında ekonomik bir güvence sağlamayı amaçlar.

1. Kıdem Tazminatına Hak Kazanmanın Şartları

1.1. En Az Bir Yıl Çalışma Süresi

Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için işçinin aynı işveren nezdinde en az bir yıl süreyle çalışmış olması gerekir. Bu süre kesintisiz olmak zorunda değildir; belirli şartlarla tekrar eden süreler birleştirilebilir.

1.2. İş Akdinin Belirli Nedenlerle Sona Ermesi

Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için iş sözleşmesinin;

• İşveren tarafından haksız nedenle (İK m. 25/II dışındaki sebeplerle),

• İşçi tarafından haklı nedenle (İK m. 24'e göre),

• İşçinin askerlik hizmeti, evlilik (kadın işçiler için bir yıl içinde),

• Emeklilik (yaş dışında diğer şartların sağlanması),

• Malulen emeklilik veya ölüm gibi sebeplerle sona ermiş olması gerekir.

1.3. Kadın İşçilerin Evlilik Nedeniyle Feshi

Kadın işçiler, evlendikleri tarihten itibaren bir yıl içinde kendi istekleriyle işten ayrıldıklarında kıdem tazminatına hak kazanırlar. Bu hak, sadece ilk evlilik için geçerlidir.

2. Kıdem Tazminatının Hesaplanması

2.1. Tutarın Belirlenmesi

Kıdem tazminatı, işçinin brüt ücreti esas alınarak hesaplanır. Bu ücrete;

• Temel ücret,

• Süreklilik arz eden ikramiye, prim, yol, yemek gibi ödemeler dâhil edilir.

Her bir yıl için 30 günlük brüt ücret tutarında kıdem tazminatı ödenir.

Örnek Hesaplama:

5 yıl çalışan bir işçinin aylık brüt maaşı 30.000 TL ise;

5 yıl x 30.000 TL = 150.000 TL kıdem tazminatına hak kazanır.

2.2. Kıdem Tazminatı Tavanı

Kıdem tazminatına ilişkin devlet tarafından belirlenen bir tavan ücret bulunmaktadır. Bu tavan, her yıl ve 6 ayda bir Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanır.

(2025 Ocak –  Temmuz arası dönem için kıdem tazminatı tavanı 46.655,43 TL’dir)

3. Kıdem Tazminatının Ödenmesi ve Zamanaşımı

3.1. Ödeme Zamanı

Kıdem tazminatının iş akdinin sona ermesinden hemen sonra ödenmesi esastır. Ancak uygulamada bazı işverenler bunu taksitle ödemeye çalışmaktadır. İşçinin açık rızası yoksa bu yasal değildir.

3.2. Zamanaşımı Süresi

Kıdem tazminatına ilişkin alacaklar için 5 yıllık zamanaşımı süresi öngörülmüştür. (7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m.15)

4. Uyuşmazlık Durumları ve Arabuluculuk Süreci

2018 yılından itibaren işçilik alacakları (kıdem tazminatı dâhil) için dava açmadan önce zorunlu arabuluculuk süreci getirilmiştir. Arabuluculuk aşamasında anlaşma sağlanamazsa işçi iş mahkemesinde dava açabilir.

5. Örnek Yargıtay Kararlarıyla Değerlendirme

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu , 2016/1419 E., 2019/1183 K. : " ...davacı işçinin yasanın tanıdığı imkân doğrultusunda fesih hakkını kötüye kullandığından bahsedilemez. Nitekim Kanunun tanıdığı bu hakkı, kendisi için daha olumlu çalışma koşulları sağlayabilecek bir işte çalışmak amacıyla kullanması dürüstlük kuralına aykırılık teşkil etmez. O hâlde, mahkemece tüm bu olgular karşısında davacının davasının kabulü ile kıdem tazminatının tahsiline yönelik icra takibinde davalı borçlunun itirazının iptaline karar verilmesi gerekirken...."

Yargıtay 22. Hukuk Dairesi , 2016/12989 E., 2016/17229 K. : " İşçinin iş sözleşmesi feshedilmediği halde çeşitli sebeplerle kıdem tazminatı adı altında yapılan ödemler avans niteliğinde sayılmalıdır. "

Sonuç ve Değerlendirme

Kıdem tazminatı, işçinin iş güvencesini ve sosyal adaleti sağlamaya yönelik bir araçtır. Hem işçi hem işveren açısından usulüne uygun işlem yapılması önemlidir. Özellikle tazminatın doğru hesaplanması, zamanında ödenmesi ve tarafların haklarının korunması için uygulamada dikkatli olunmalıdır. Uyuşmazlık yaşanması halinde arabuluculuk ve dava yolları açık olup, her somut olayın kendi koşullarına göre değerlendirilmesi gerekmektedir.